TÜRK HUKUKUNDA MUHATAP BANKANIN İNCELEME YÜKÜMLÜLÜGÜNÜN KAPSAMI
No Thumbnail Available
Files
Date
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ ÖZEL HUKUK (TİCARET HUKUKU) ANABİLİM DALI
Abstract
Bugünkü ticari hayatımızda çek, nakdi tediye olmaksızın yapılan ödemelerde kullanılan vasıtaların en önemlisi durumundadır. Ayrıca bir ödeme aracı olarak çek, sürat ve güven özelligiyle büyük isleve sahiptir. Çekin bu özelligini sarsacak konulardan biri de muhataba ibraz edilen çekin, muhatabın incelemesinden geçtikten sonra ortaya çıkan ödenemezlik halleridir. Türk Hukukunda muhatap bankanın inceleme yükümlülügünün kapsamına ait temel düzenlemeler, 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu\'nda ve 3167 sayılı “Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanun”da yer almaktadır. Muhatabın, ödemede bulunmadan önce, çekin geçerli bir çek olup olmadıgı, senedi ibraz edenin hüviyeti ve hak sahipligi, ibraz edilen çekin karsılıgının olup olmadıgı gibi konularda arastırma yükümlülügü vardır. Muhatap banka, çek anlasması dolayısıyla, kesideciye karsı, ödenmek üzere kendisine ibraz edilen çeki, imzanın gerçek muhtevasının tahrif edilip edilmedigi açısından kurallara uygun ve itinalı sekilde kontrol etmek borcunu yüklenmistir. Bu kural, emredici bir kuraldır. Banka, çeki, sadece seklen düzgün olup olmadıgı 2 açısından kontrol etmek, imzanın gerçek olup olmadıgını veya meblagda tahrifat yapılıp yapılmadıgını arastırmadan ödemede bulunabilmek hakkına sahip degildir. Çeke iliskin olarak yapılan günlük islem sayısı çok fazladır ve bu islemlerin ivedilikle sonuçlandırılması gerekir. Öte yandan, bir çeki yukarda deginilen hususlarda kontrolle görevli bir banka yetkilisinin, bir grafoloji uzmanından beklenecek kadar bu isin ustası olması da, beklenemez. İbraz edilen çeklerin kurallara uygun ve itinalı bir sekilde kontrolü hususunda emredici kurallarla yüklenen görev, beyanların geçerliligi söz konusu oldugu oranda, ödeme sırasında çekin bir bütün olarak dıs görünüsü bunların gerçek oldugu intibaını yarattıgı takdirde, yerine getirilmis sayılır. Banka, çok yogun çek trafigine ragmen, bu duruma uygun olarak gösterilmesi gereken özeni gösterseydi kolayca görebilecegi, bu olumsuz yükümlülük konularını fark edememisse veya bankacılıkta teamül haline gelmis davranıs sekliyle bagdasmayacak tarzda hareket etmisse, özen borcunun ihlali söz konusu olur. Bankanın inceleme görevi, her seyden önce kesidecinin imzası ile ilgilidir. Ancak bu görev sadece imzaya iliskin hususlarla sınırlı degildir; çekin yarattıgı ‘toplam etkinin’ göz önünde tutulması gerekir. Verilen ödeme yetkisinin sınırları da, kesidesi sırasında çekte gösterilen meblagla belli olur. Bundan dolayı, muhatabın yaptıgı bir ödemenin çek anlasmasına uyup uymadıgı ve onun sınırları içinde kalıp kalmadıgı hususlarından emin olması için, kendisine verilen yetkinin gerçekligini kaynagı ve miktarı yönünden arastırması gerekir. Böyle olunca da, tabiatıyla, çekin dısında kalan ve göze çarpan bazı vakıaların da gözlenmesi gerekecektir. Süphe uyandıran hallerde, banka kesideciden durum hakkında bilgi istemelidir. Varılacak kanat yeterli olmayınca, çekin ödenmemesi gerekir.