Türkçe sözlükte sesbilimsel sunulum üzerine sözlüksel tabanlı bir öneri
No Thumbnail Available
Date
2019
Authors
Uzun, İpek Pınar
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Ankara Üniversitesi Tömer
Abstract
Kurallar ve türetimler çerçevesinde oluşturulan Sözlüksel Sesbilim Kuramı, sözcükleri dilin sesbilimsel ve biçimbilimsel düzlemlerinde incelemektedir. Kiparsky (1982), Rubach (1981, 2008), Mohanan (1982) ve Oostendorp (2005) olmak üzere alanyazında pek çok araştırmacı tarafından çalışılan Sözlüksel Sesbilim Kuramı’nda sözcüklerin kullanımları için gerekli olan kuralların, sözlüksel ve sözlüksel-ötesi olmak üzere iki düzlemde uygulandığı görüşünü kabul edilmektedir. Yukarıdaki açıklamalar doğrultusunda bu araştırmada, Türk Dil Kurumu’nda (TDK) yayınlanan Türkçe Sözlük (2011)’den yararlanarak, Sözlüksel Sesbilim Kuramının verileri çerçevesinde, bir sözlükte sesbilimsel öğelerin nasıl sunulması gerektiği üzerine yeni bir model önerisi sunulması amaçlanmaktadır. Araştırmanın örneklem grubunu Türkçenin ses dizgesinde etkin rol oynayan /b/, /c/, /ç/, /g/, /h/, /k/, /l/, /n/, /p/, /r/, /t/, /v/, /y/, /z/ ünsüzleriyle; /a/, /e/, /ı/, /i/, /o/, /u/ ünlüleri ve <ğ> yazıbiriminin ses çevresinde bulunan örnekler oluşturmaktadır. Ad ve eylem kategorilerindeki temsil örneklerini oluşturan her bir madde başı, Türkçe Sözlük (2011)’de seslem başı, seslem ortası ve seslem sonu konumlarına göre sesbilimsel gözlem tekniği kullanılarak çözümlenmiştir. Elde edilen bulgular, Türkçe Sözlük’te, söyleyiş özelliklerini gösteren sesbilim abecesi, ikili ünlü kayması (örneğin tavuk, şair vs.), <ğ> yazıbiriminin sesbilimsel işlevleri (oğul, iğde, eğer, uğur, vs.), /ı/ sesinin üçlü ünlü kayması (triftong) oluşturması (yığıl, vs.), /h/ ünsüzün içseste yitirilmesi (yemekhane vs.) ve seslem sayısı ve konumu bilgileri gibi pek çok sesbilimsel özelliğe ait bilginin sözlükte yer almadığını ortaya koymuştur.
Description
Keywords
Sözlüksel kurallar, sesbilim, türetimler, madde başı