Toplumsal değişim ve dönüşüm sürecinde Adana'nın sosyo-ekonomik ve kültürel yapısı (1923-1960)
No Thumbnail Available
Files
Date
2014
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü
Abstract
Toplumsal Değişim ve Dönüşüm Sürecinde Adana'nın Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Yapısı (1923-1960)" başlıklı bu çalışmada, Cumhuriyet'in ilanı ile birlikte kurulmuş olan yeni Türk Devleti'nde gerçekleştirilmeye çalışılan devrimlerle, uygulanmaya çalışılan politikaların yerel ölçekte Adana üzerindeki yansımaları tarihsel sürekliliği içinde ele alınmıştır. Cumhuriyet döneminde Adana'nın sosyo-ekonomik yapısındaki değişimi tarihsel sürekliliği içinde irdeleyebilmek amacıyla giriş bölümünde Osmanlı'nın son dönemlerindeki kent hayatının betimlemesi yapılmıştır. Bu tasvirle sosyal ve kültürel yaşamın niteliği ile ekonomik yaşamın işleyiş şekli ortaya konulmaya çalışılmıştır. Tezin Birinci Bölümü'nde Cumhuriyet'in ilk yıllarını oluşturan Atatürk dönemi politikalarının Adana'ya nasıl yansıdığı ve bu politikaların kentteki sonuçları incelenmiştir. Atatürk döneminin çetin koşulları altında tarım, kalkınmayı sağlayacak sektör olarak seçilmiş ve tarımsal üretimi arttırmaya odaklı politikalar izlenmiştir. Bu politikalar Adana çiftçisini de etkilemiştir. Sağlanan kolaylıklar ve uygulanan tarımsal reformlar sonucunda Adana, tarım alanında büyük ilerleme kaydetmiştir. Bu verim artışı hammaddesi tarıma dayanan üretim kollarının da gelişmesini sağlamıştır. Böylece kent ülkenin yokluk günlerinde ülke ekonomisinde lokomotif bir rol üstlenmiştir. Bu rolü üstlenmesinde Teşvik-i Sanayi kanunu çerçevesinde uygulanan teşvikler ve yararlanılan emval-i metrukeler de etkili olmuştur. Bu canlı üretim ortamı ulaşım olanaklarının geliştirilmesiyle birlikte ticareti besleyen bir kaynak olmuştur. İktisadi olarak gelişen kentin yarattığı istihdam olanakları göçü tetiklemiştir. Cumhuriyetle birlikte başlayan modernleşme hareketi göç olgusu ile birleşince bir kent planı yapılmasını gerekli kılmıştır. Nüfusun kent içindeki dağılımı kent planı ile değişime uğramaya başlamıştır. Bu değişim, tarımda makineleşme, sanayileşme-göç, kentleşme-göç ilişkisi şeklinde devam edecek sürecin başlangıcını oluşturmuştur. Genel olarak bakıldığında Atatürk dönemi Adana'sı, özellikle yaşanan ekonomik gelişim sayesinde sosyo-kültürel olarak da önemli bir gelişim ve değişim kaydetmiştir. İkinci Dünya Savaşı Dönemi'ni de kapsayan İnönü döneminin ele alındığı İkinci Bölüm'de, savaş dönemi ve sonrası kanun ve uygulamaların Adana'ya yansımaları irdelenmiştir. Savaşın yarattığı ekonomik durgunluk nedeniyle getirilen vergiler Adana'yı da etkilemiştir. Savaş döneminde düşen tarımsal üretim savaş sonrası dönemde artmaya başlamıştır. Bu artışta savaş sonrası dönemde Batı'ya yönelen Türkiye'ye sağlanan yardımlar sonucunda makineleşmenin yaygınlaşmaya başlaması da etkili olmuştur. Savaş sonrası dönemde özellikle Marshall Planı sonucunda sağlanan yardımlarla makineleşme artmış, Seyhan Barajının kurulması ile ilgili ilk adımlar atılmıştır. Bunlara ek olarak tarımsal üretimi arttırmaya yönelik bilimsel çalışmalar sürdürülmüş, uygulanan teşvikler devam ettirilmiştir. Savaşın yarattığı olumsuz etkiye rağmen kent sağladığı iş imkânları nedeniyle ekonomik cazibe merkezi olma özelliğini korumuş ve göç almaya devam etmiştir. Bu durum yeni bir kent planı hazırlanmasını zorunlu kılmıştır. Ekonomik ve sosyal hareketlilik beraberinde kültürel değişikliği getirmiştir. Olumsuz izler bırakan savaş dönemi, Adana tarihinde de bir kırılma noktası niteliği taşıyan DP'nin iktidara gelmesine zemin hazırlamıştır. Tezin Üçüncü Bölümü'nde Demokrat Parti dönemi uygulamalarının Adana'nın gelişimine nasıl etkide bulunduğuna yer verilmiştir. Önceki dönemlerde uygulanan politikalarla geliştirilen kentin sosyo-ekonomik yaşamı bu dönemde ilerlemeye devam etmiştir. Tarımı geliştirmeye yönelik araştırmalar ve teşvikler sürdürülmüştür. Tarım araç ve makinelerinin ithalinde sağlanan kolaylıklar sayesinde kentte makineleşme yaygınlaşmıştır. Seyhan Barajı'nın tamamlanmasıyla sulu tarımın başlaması verimi arttırmıştır. Tarımsal araç ve makinelerin yanı sıra diğer motorlu araçların da artmasıyla kentte montaj sanayine yönelik kıpırdanmalar başlamıştır. Sanayi ilerlemeye devam ettiği gibi yeni kurulan fabrikalar büyük ölçekli sanayi kuruluşları haline gelmiştir. Adana'da kurulan İncirlik Üssü Türkiye'nin izlemeye başladığı Batı eksenli politikaların en somut sonucunu oluşturmuştur. Devam eden göçlerle nüfusu artan kentte gecekondulaşma süreci başlamıştır. Kentin iktisadi olarak gelişmesi refah seviyesini yükseltmiş, eğlence sektörünün önem kazanmasını sağlamıştır. Kentin her açıdan canlı bir ortama sahip olması ise kültürel ortamı besleyen bir faktör olmuştur. Türk edebiyatında yer etmiş sayısız roman ve Türk sinemasında beğeni kazanan birçok film ve karakter bu dönemdeki ortamdan esinlenilerek ortaya çıkmıştır. Sonuç olarak DP dönemi Adana'nın daha önceki dönemlere kıyasla her anlamda daha fazla geliştiği bir dönem olmuş, bununla birlikte özellikle sonraki dönemlerde kent yaşamında birtakım sorunlara neden olan çarpıklıkların da başlangıcını oluşturmuştur.
Description
Keywords
Sosyoekonomik dönüşüm, Adana, Sosyal değişme