Esîruddin el-Ebherî'de varlık ve mâhiyet
| dc.contributor.author | Borsbuğa,Mustafa | |
| dc.date.accessioned | 2024-10-01T11:45:14Z | |
| dc.date.available | 2024-10-01T11:45:14Z | |
| dc.date.issued | 2022 | |
| dc.description.abstract | Ebherî'nin eserlerinden hareketle bu çalışma, onun metafizikte vücûd ve mâhiyet konularına yaklaşımını tespit etmeyi amaçlamaktadır. Ebherî'nin temel düşüncesi, yüzyıllarca klasik medreselerde okutulan ve İbn Sînâ felsefesini özetlediği Hidâyetu'l-hikme üzerinden okunmuştur. Bunula beraber Ebherî'nin İbn Sînâ felsefesini revize etmeyi amaçladığı ve bir arayış içinde olduğu başka eserleri de bulunmaktadır. Ebherî bu eserlerinde Râzî, Sühreverdî ve hükemâya yönelik eleştiriler ortaya koymakta ve bunlarla fikrî düzeyde bir hesaplaşma içerisine girmiştir. Tezde Ebherî'nin eserlerindeki kronolojik telif sorunu temellendirilerek, eserlerindeki aynı konu hakkındaki farklı yaklaşımları yorumlanmaya çalışıldı. Ebherî'nin eserleri için ilk dönem ve son dönem eserleri şeklinde bir tasnif önerisi teklif edilerek bu sorun çözülmeye çalışıldı. Böylece Ebherî'nin son dönemde kabul edip savunduğu görüşleri tercih edilerek yorumlar ortaya konuldu. Ebherî'nin tarihsel süreçte başlangıç itibariyle metafizik konularda İbn Sînâ takipçiliği pozisyonundan uzaklaşarak son dönemlere doğru tahkikî ve yer yer sentezci bir tavra evrildiği görülmektedir. Ebherî, bu bağlamda pür bir İbn Sînâcı değildir. Ebherî'nin bu arayış ve eleştirel tavrı son dönem eserlerinde açık bir şekilde görülmektedir. Vücûd ve mâhiyet konusundaki birçok meselede, Ebherî'nin eserlerinde birbirine farklılık teşkil eden yaklaşımlar ortaya koyduğu görülmektedir. Vücûdun var olanlar arasında ortak olup olmadığı, vücûdun manevî olarak mı yoksa lafzî olarak mı ortak olduğu, Zorunlu ve mümkünlerde vücûdun mâhiyete zâid olup olmadığı, mâhiyetin yaratılıp yaratılmadığı, madûmun iadesinin imkânı, vücûbun sübûtî bir nitelik olup olmadığı, imkânın hâricî mâhiyete eklenti olup olmadığı gibi konularda Ebherî, bazen İbn Sînâcı bazen Râzîci ve bazen de bunlardan bağımsız ve ayrı bir pozisyon sergilemektedir. Hatta Ebherî bazı meselelerde belli isim ve ekollerle aynı düşünse de bu meselelerin metodolojik yapılandırma ve temellendirilmesi hususunda onlardan ayrışmaktadır. Bu meselelerden hareketle tezde, Ebherî'nin özgün düşünce ve tespitleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. This study aims to determine Abharī's approach to the subjects of existence and essence in metaphysics on his works. Abharī's basic thought was read through Hidāyah al-ḥikmah, which was taught in classical madrasas for centuries and also summarized the philosophy of Avicenna. However, there are other works of Abharī in which he aims to revise the philosophy of Avicenna and is in a quest. In these works, Abharī criticizes al-Rāzī, Suhrawardī and hukamā/falāsifah and entered into an intellectual confrontation with them. In the thesis, Abharī's different approaches on the same subject in his works were tried to be interpreted by basing on the problem of chronology in his works. This problem was tried to be solved by proposing a classification proposal for Abharī's works in the form of early and late period works. Thus, the comments that Abharī accepted and defended in the last period were preferred and comments were put forward. It is seen that Abharī has moved away from his position as a follower of Avicenna on metaphysical issues from the beginning in the historical process and has evolved into an inquisitive and sometimes synthesizing attitude towards the last periods. Abharī is not a pure Avicenna in this context. This quest and critical attitude of Abharī is clearly seen in his recent works. It is seen that Abharī puts forward different approaches in his works on many issues related to existence and quiddity. It is seen that Abharī puts forward different approaches from each other in his works on many issues regarding existence and quiddity. Whether the existence is common among the existing ones, whether the existence is semantically/contextually or nominally common, whether the existence is an addition to the essence in God and the possibles, whether quiddity is created, the possibility of returning the thing that has disappeared, whether the possibility is an addition to the external quiddity and whether necessity is an existential quality in such matters Abharī sometimes prefers Avicenna, sometimes al-Rāzī, and sometimes exhibits an independent and separate position from them. Even though Abharī thinks the same with certain names and schools on some issues, he differs from them in the methodological structuring and grounding of these issues. Based on these issues, Abharī's original thoughts and determinations were tried to be revealed in the thesis. | |
| dc.identifier.uri | https://dspace.ankara.edu.tr/handle/20.500.12575/91448 | |
| dc.language.iso | tr | |
| dc.publisher | Ankara Üniversitesi | |
| dc.subject | kelam | |
| dc.subject | mevcud | |
| dc.subject | varlık | |
| dc.title | Esîruddin el-Ebherî'de varlık ve mâhiyet | |
| dc.title.alternative | Existence and essence in the context of Aṯīr-al-dīn al-Abharī | |
| dc.type | Thesis |