Bölgesel çevre yönetiminde model arayışları: Akdeniz
No Thumbnail Available
Files
Date
1994
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Abstract
Küresel düzeyde sürdürülebilir kalkınma amacına ulaşılabilmesi için, çevre ve ekonomi politikalarının bütünleştirilmesi ve uluslar arasında dayanışma temeli üzerinde geliştirilecek bir işbirliğinin sağlanması gerekmektedir. Gelişmişlik düzeyleri, siyasi, ekonomik, toplumsal ve kültürel yapıları açısından aralarında çeşitli farklılıklar bulunmasına rağmen, dünya ulusları arasında bu amaç konusunda bir uzlaşma mevcuttur. Küresel sürdürülebilir kalkınmanın gerçekleştirilmesi, sadece ulusal düzeyde değil, uluslararası ilişkilerde de bazı yapısal değişikliklerin gerçekleştirilmesi ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Bu da, ulusal ve küresel amaçların birbirleriyle uyumlu bir hale getirilerek, çevrenin yeni bir anlayışla yönetilmesi konusunu gündeme getirmiştir. Bu bağlamda, küresel ve ulusal hedefleri birbirler iyle bütünleştirmede bölgesel yaklaşımdan yararlanılmaktadır. Bu yaklaşım ulusal, bölgesel ve küresel düzeyde sürdürülecek faaliyetlerin birbirleriyle bütünleştirilmesine olduğu gibi, sadece o bölgeye özgü gereksinimlere yanıt verilmesine de önemli katkılar sağlamaktadır. Bu tez çalışmasının temel konusu olarak seçilen bölgesel düzeyde çevre yönetiminde model arayışları ve bu modellerden en gelişkin ve kapsamlısı olan Akdeniz modelinin irdelenmesi, çevre gerçeğinin algılanışında kaydedilen gelişmeler, bu konuda uluslararası işbirliğini gerektiren nedenler ve bölgesel yaklaşımın araştırılmasını da gerekli kılmıştır. Tez çalışmasının birinci bölümünde bu hususlar ele alınmış ve çevresel döngülerin su havzaları ile onları çevreleyen kara alanlarında ortaya çıkardığı yönetim sorunlarının öneminden hareketle, bölgesel denizler için sürdürülmekte olan çevre yönetim modelleri irdelenmiştir. Tez çalışmasının ikinci bölümünde ise, kalkınma ile çevre arasındaki karşılıklı bağımlılıktan hareketle, bütüncül, bütünsel ve sürekli olarak kendisini yenileyen bir süreç olarak planlanmış olması nedeniyle, bir örnek oluşturma niteliğine sahip olan Akdeniz modeli incelenmektedir. Bu bölümde, Akdeniz Eylem Planı çerçevesinde yürütülmekte olan çalışmaların çevre yönetiminde model oluşturma özellikleri, Eylem Planı'nın sosyo-ekonomik bütüncül planlama boyutunun kullandığı bilimsel yöntem bağlamında ayrıntılı bir şekilde irdelenmiştir. Akdeniz modelinin sosyo-ekonomik bütüncül planlamaya dayanan bir anlayışa sahip olması, bu Planı bölgesel düzeyde sürdürülen diğer çevre yönetim modellerinden ayıran en önemli özelliklerden birisini oluşturmaktadır. Yine diğer modellerden farklı olarak nitelendirilebilecek bir diğer özelliği de, bu planlama anlayışının bilimsel boyutlarının sistemik analiz yöntemine ve geleceğe yönelik ( prospektif) araştırmalara dayanmasıdır. Bu bağlamda, tez çalışmasının ikinci bölümünde sistemik analiz yöntemi ve geleceğe yönelik araştırma teknikleri incelenmiş ve bu yöntemin disiplinler-ötesi niteliğinin çevrebilim araştırmalarında sahip olduğu kolaylıklar saptanmaya çalışılmıştır. Sistemik analiz yönteminin bölgesel düzeyde kullanıldığı bir örnek olarak Akdeniz Eylem Planı Çevre/Kalkınma Senaryoları, yerel ıı düzeyde bu yöntemi kullanan ilk örnek olarak ise İskenderun Körfezi Çevre Yönetimi Projesi'nin değerlendirildiği bu bölümde, kullanılan bilimsel yöntem ve araştırma tekniklerinin, çevre yönetiminin ilkelerinin belirlenmesi ve modelin oluşturulması açısından sağladığı katkılar araştırılmıştır. Bu bölümde daha sonra, Akdeniz örneğinin bölgesel ve yerel düzeyde çevre yönetiminde bir model oluşturma özellikleri araştırılmaktadır. Çevre yönetiminin kullanacağı bilimsel araştırma yöntemleri ve planlama tekniklerinin, çevrenin karmaşık, sınırlar ve disiplinler ötesi niteliklerinden kaynaklanan özelliklerine uygun yeni bir anlayışa göre belirlenmesini gerektirmektedir. Çevre yönetiminin uygulanacağı bölgenin kendine özgü yapısı ne olursa olsun, bütüncül ve bütünsel yaklaşıma sahip, esnek ve eyleme yönelik olmak gibi ortak Özellikler taşıması gereken bu yeni anlayış, sürdürülebilir kalkınma amacına yönelik çevre yönetim modellerinin bölgesel düzeyde uygulanma ve başarılı olma şansını artıracaktır. Bu bağlamda, tez çalışmasının ikinci bölümünün son kısmında, Akdeniz örneğine bölgesel ve yerel düzeyde model oluşturma niteliklerini veren özellikler değerlendirilmektedir.AbstractAchieving the objective of sustainable development at the global level depends on the integration of environmental and economic policies as well as the creation of a cooperation based on international solidarity. Despite the various differences of levels of development and political, economic, social and cultural structures all nations in the world agree on this objective. The realization of global sustainable development requires certain structural changes not only at the national level but also at the level of international relations. Thus, the idea of harmonizing national and global objectives for a new concept in environmental management was launched. The integration of global and national objectives for this purpose is accomplished by means of the regional approach which not only enables the integration of the activities deployed at the national, regional and global levels but also subtantially contributes to responding to the specific needs of the region. This thesis mainly discusses the search for a model in environmental management at the regional level and analyses the Mediterranean model as the most developed and broadest version. Consequently, it is necessary to study the improvements in the perception of the environmental phenomenon, the reasons leading to international cooperation and the generation of the regional approach.The first chapter of the thesis deals with the latter issues and analyses the existing environmental management models for regional seas due to the significance of the problems in the management of the environmental cycles in the water basins and the surrounding land areas. The second chapter of the thesis is dedicated to the analysis of the exemplary Mediterranean model which is planned as a global, integrated and self- updating process based on the mutual dependance of development and the environment. This chapter elaborates on the model qualities of the activities within the framework of the Mediterranean Action Plan in terms of the scientific methodology which incorporates the integrated planing dimension. 139 The involvement of socio-economic integrated planning in the Mediterranean model is the most significant differentiating quality of the Plan with regard to the other regional environmental management model. The fact that the scientific aspects of its notion of management are based on the methods of systemic analysis and prospective research may be percieved as yet another differentiating quality of the Plan. In this context, the second chapter of the paper studies method of systemic analysis and the technics for prospective research and tries to establish how the trans-disciplinary quality of this method may facilitate environmental research. The Mediterranean Action Plan Environment/Development Scenarios as examples to the utilization of the systemic analysis method at the regional level, and more specifically the İskenderun Bay Environmental Management Project as the first local implementation of this method are evaluated İn this chapter which studies the role of scientific methods and research technics involved in determining the principles and in designing the model for environmental management. This chapter also deals with the qualities of the Mediterranean example that set a model for environmental management at the regional and local levels. The scientific research methodology and planning technics for environmental management should be determined according to a new notion that is compatible with the complex, trans-disciplinary and trans-boundary qualities of the environment. This new flexible and action-oriented notion, which needs to be equipped with common features such as a global and integrated approach, will increase the chances of applicability and success of environmental management models for sustainable development at the regional level no matter the unique characteristics of the region involved. Thus, the last section of the second chapter of the paper assesses the features that render the Meditrranean example a model for implementations at regional and local levels.
Description
Keywords
SOSYAL BİLİMLER (GENEL)